Borsada İlk Adımlar: Yeni Başlayanlar İçin Rehber

Borsaya girmek istiyorsunuz ama karmaşık görünen detaylar sizi tedirgin mi ediyor? Lidy ile korkmaya gerek yok! Finansal özgürlük yolculuğunuzda yanınızda olan Lidy; yol gösterici, anlaşılır ve sade bir başlangıç yapmanız için borsada nasıl başlanır konusu hakkında merak ettiğiniz her şeyi yanıtlıyor. Dikkat etmeniz gereken noktalar ve borsaya adım atmadan önce bilmeniz gereken bazı temel kavramları birazdan öğreneceksiniz! Borsaya yeni başlayanlar için adım adım rehber: temel kavramlardan analiz yöntemlerine, risk yönetiminden pratik senaryolara kadar tüm detaylar bu yazıda!

Borsa Nedir ve Temel Kavramlar

Borsa, organize bir piyasadır. Bu piyasada şirketler, hisselerini halka arz eder. Bu sayede yatırımcılardan sermaye toplar. Yatırımcılar ise bu hisseleri alıp satar ve böylelikle kazanç elde etmeyi hedefler. Sektörde en bilinen borsa türü hisse senedi borsasıdır. Elbette ki borsa yalnızca hisse senetlerinden oluşmaz. Petrol ve altın gibi emtialar ve tahviller de borsada işlem görür. Borsaya giriş yapmadan önce aşağıdaki temel kavramları iyi bir şekilde öğrenmelisiniz.

Arz-Talep: Bir hisse senedinin fiyatı, alıcı ve satıcının piyasadaki yoğunluğuna göre belirlenir. Bir hisse çok talep görüyorsa değer kazanabilir, az talep görüyorsa değer kaybedebilir.

Emtia: Enerji kaynakları, madenler ve tarım ürünleri gibi fiziki malları ifade eder. Bu fiziki mallar da borsada alınıp satılabilir.

Endeks: Borsadaki genel eğilimi yansıtan göstergedir. Endeks için BIST 100 endeksi örnek verilebilir. BIST 100 endeksi, Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük 100 şirketin performansını ifade eder.

Hisse Senedi: Bir şirketin ortaklık payının ifade edildiği bir kavramdır. Hisse senedi alan kişi, senedi aldığı şirketin bir ortağı olur.

Borsadaki işleyiş mekanizmaları ise işlem seansları ve merkezi yapı olmak üzere iki temel üzerine kuruludur.

İşlem Seansları: Borsalar, belirli saat aralıklarında işlem alabilir. Örneğin; Borsa İstanbul’da günde iki seans yapılır. Bu seanslar sabah ve öğleden sonradır.

Merkezi Yapı: Borsa İstanbul (BIST) tüm menkul kıymet işlemlerinin gerçekleştirildiği merkezi yapıdır. Türkiye’de tüm menkul kıymet işlemleri, Merkezi Kayıt Kuruluşu MKK ve Takasbank tarafından yürütülür. Bu iki yatırım piyasasının farklarını daha detaylı bir şekilde öğrenebilmek istiyorsanız Forex ve Borsa Arasındaki Farklar yazımıza göz atabilirsiniz.

Borsaya Başlamak İçin Gerekenler

Etrafınızda birçok kişiden duyduğunuz, farklı platformlarda karşınıza çıkan hisse senedi ilk adımlar için neler yapmalı? Borsaya başlamak için ilk olarak aracı kurum seçimi yapmalısınız. Aracı kurum, özel yatırım şirketleri olabileceği gibi bankalar da olabilir. Aracı kurumu seçtikten sonra bir yatırım hesabı açmanız gereklidir. Borsa İstanbul’da sizin adınıza işlem yapacak olan temsilci, aracı kurumdur.

Aracı kurum seçerken Sermaye Piyasası Kurulu onaylı kurumları tercih etmelisiniz. Kurum seçiminde mobil uygulama performansı, müşteri desteği, kullanıcı arayüzü ve komisyon oranlarını kıyaslayarak sizin için en avantajlısını tercih edebilirsiniz. Yatırım hesabı açarken T.C. kimlik belgesi ya da ehliyet, adres teyidi için ise ikametgâh belgesi veya fatura, sözleşmelerin ise fiziki veya dijital olarak imzalanması gereklidir. Birçok aracı kurum, yatırım hesabı açma işlemlerini dijital olarak tamamlamanıza yardımcı olur. Mobil imza entegrasyonu ya da e-devlet sayesinde bulunduğunuz ortamdan, dijital olarak doğrulama sürecini tamamlayabilirsiniz.

Borsaya giriş yaptıktan sonra yatırım tutarınızın ne kadar olacağını ve bu tutarın ne kadarlık bir bölümünün riskli yatırımlara ayrılacağını organize etmeniz gereklidir. Elinizdeki tüm parayı tek bir hisseye yatırmak yerine portföy çeşitlendirmesi yapmanız önerilebilir. Yapacağınız tüm alım satım işlemlerinde aracı kuruma düşük miktarda bir komisyon ödemeniz gerekir. Uzun vadede bütçenizi sarsmamak için düşük komisyon sunan kurumları tercih edebilirsiniz. Tercih edeceğiniz aracı kurumlar Trader, Foreks ve Matriks gibi işlem platformu sunabilir. Bu platformlar üzerinden emir verebilir, anlık veri alabilir ve grafik takibi yapabilirsiniz. İlk kez borsaya gireceksiniz öncelikle sanal portföy kullanarak demo üzerinden pratik yapabilirsiniz.

Temel Analiz ve Teknik Analiz

Borsada başarılı olmak istiyorsanız her şeyden önce hisse senetlerini analiz etmelisiniz. Bu analizler temel ve teknik olmak üzere kendi içerisinde ikiye ayrılır. Daha güçlü kararlar almak için her iki yöntemin de farklı bakış açılarını iyi bir şekilde öğrenmelisiniz.

Temel analiz, bir şirketin gerçek değerini anlamaya yardımcı olur. Şirketin sektörel durumu, büyüme potansiyeli ve gelecekteki kârlılığını değerlendirebileceğiniz temel analizde finansal tablolar, şirket raporları ve yönetim, sektör ve makroekonomik verileri değerlendirebilirsiniz. Finansal tablolar; şirketin kârlılığı, nakit ve borçluluk durumu hakkında bilgi verir. Bu tablolar nakit akım tablosu, bilanço ve gelir tablosu gibi belgelerdir. Şirket raporları ve yönetim ise yönetim kadrosunun geçmiş performansı, yıllık faaliyet raporları ve yatırımcı sunumları açısından önem arz eder.

Sektör ve makroekonomik veriler, şirketin rekabet durumunu analiz ederken sektör büyümesi hakkında da bilgi sahibi olmanızı sağlar. Döviz kuru gibi dışsal faktörler, enflasyon ve faiz oranları sektör ve makroekonomik veriler kapsamına girer.

Temel analiz türü, genellikle uzun vadeli yatırımcıların gözdesidir. Temel analiz nedir sorusunun yanıtını öğrendikten sonra teknik analiz konusunu da incelemelisiniz. Teknik analiz; hisse senedi fiyatlarının geçmiş hareketlerinin incelenerek ileriki dönemde fiyat yönünü tahmin etmeye çalışan bir analiz türüdür. Matematiksel göstergeler, formasyonlar ve grafikler teknik analiz başlangıç aşamasının temel taşları arasındadır.

Teknik analizde mum formasyonları, destek ve direnç noktaları, indikatörler en sık kullanılan araçlar arasındadır. Mum formasyonları yutan boğa ve çekiç gibi grafik desenlerini kapsar. Bu grafik desenleri, hisse senedi fiyatının yükselme veya düşme eğiliminde olduğunu gösterir.

Destek ve direnç noktaları ise hisse senedi fiyatlarının döndüğü ya da durduğu seviyeleri ifade eder.

İndikatörler, trendin gücünü ya da dönüş sinyallerini verdiği Bollinger Bantları, MACD, RSI (Göreli Güç Endeksi) gibi kısa ve orta vadeli yatırım kararlarında kullanılan teknik analiz araçları arasındadır. Teknik analiz konusunda somut örnek üzerinden inceleme yapmak için Altın ve Döviz Yatırımı Nedir? başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

Risk Yönetimi, Diversifikasyon ve Psikoloji

Borsada başarılı olmak istiyorsanız zorlu yatırım psikolojisi ve risk yönetimini önemsemelisiniz. İstikrarlı kazanç elde etmek için stratejileriniz ile duygularınızın uyumlu olması gereklidir. Bu uyumu yakalamak için ise portföy çeşitlendirmesi ve risk azaltma yöntemlerini deneyebilirsiniz. Diversifikasyon (çeşitlendirme), yatırımlarınızı farklı varlık türlerine ve farklı sektörlere dağıtarak tek bir hisseye bağlı kalmamanızı sağlar. Sektörün düşüşünden veya tek bir hissenin düşüşünden portföyünüzü korumanıza yardımcı olan çeşitlendirme, farklı risk ve getiri dengesine sahip olan ürünlerde bir denge elde etmenize yardımcı olur. Dönemsel dalgalanmalara karşı dayanıklılığınızı artıran diversifikasyona örnek olarak enerji ve teknoloji sektöründen birer hisse alarak bir miktar da tahvil ya da nakit ile dengeleme sağlamak verilebilir.

Risk yönetimi, diversifikasyon ve psikoloji başlığı altında değerlendirebilecek bir diğer madde ise stop-loss, take-profit ve kaldıraç kullanımıdır. Stop-loss (zarar durdur) sistemi, kaybınızı sınırlandırmak için hisse senedi değerinin belirli bir fiyata geldiğinde hissenin otomatik olarak satılmasını ifade eder. Take-profit (kâr al) anlamına gelir. Hisse senedinin hedeflediğiniz kazanç seviyesine ulaştığında otomatik olarak satılmasını sağlayan bu sistem, kazancınızı da otomatik olarak almanızı sağlar. Kaldıraç ise küçük sermaye ile büyük işlem açmanızı ifade eder. Kaldıraç, hem kâr hem de zarar oranlarını katladığı için borsaya yeni giriş yapanlara önerilmez.

Borsada duygular da işin içinde olduğu için borsa, yalnızca rakamlardan ibaret sayılamaz. Bu sistemde ani yükselişlerde hırsla, ani düşüşlerde ise panikle yapılan işlemler hata olarak kabul edilebilir. Borsaya giriş yaptıysanız ya da yapmayı planlıyorsanız programlı bir şekilde yatırımlarınızı yapmanız, kayıplarınızı kişisel olarak algılamamanız, sosyal medyadan etkilenmemeniz ve sabırlı olmanız önerilir. Duygularını kontrol eden profesyonel yatırımcılar, kayıplarını sınırlı tutarak duygularını doğru bir şekilde yönlendirebilir.

Uzun Vadeli Yatırım vs. Kısa Vadeli İşlemler

Borsada stratejiyi netleştirmenin ilk adımını atmak istiyorsanız yatırım tarzınızı belirlemelisiniz. Yatırımcılar, genellikle kısa vadeli al-sat işlemleri ve uzun vadeli yatırımları tercih ederler. Efektif yatırımlar adına yeni başlayanlar için borsa terimleri önemlidir. Kısa vadeli yatırımcılar Day Trading ve Swing Trade stratejilerini tercih ederler. Day Trading (günlük) işlemler, saatlik ve dakikalık grafiklerle çalışan bir stratejidir. Günlük işlem yapanlar, aynı gün içerisinde alım satım yapar. Swing Trade stratejisini benimseyenler ise birkaç gün ya da birkaç hafta içerisindeki piyasa hareketlerinden faydalanır.

Kısa vadeli işlemler yüksek likidite, duygusal dayanıklılık, daha fazla zaman ve takip ihtiyacı gerektirir. Bu nedenle kısa vadeli işlemlerin hızlı aksiyon alabilen, teknik analiz bilgisine sahip ve piyasayı aktif olarak takip edebilen yatırımcılar tarafından tercih edildiği görülür.

Uzun vadeli yatırımlar ise Buy and Hold stratejisini tercih ederler. Uzun vadeli yatırım yapmak isteyen yatırımcılar, güçlü temellere sahip olan şirketlerin hisselerini uzun yıllar boyunca tutmayı hedefler. Bu süreç içerisinde büyüyen şirketlerden temettü olarak da bilinen kâr payı ödemelerini alırlar. Temettü üyeleri, yatırımcının her yıl düzenli olarak kâr payı almasını sağlar. Alınan temettülerin yeniden yatırıma yönlendirilmesi ile getirisini büyütmek isteyenler ise uzun vadede bileşik getiri stratejisini benimser. Duygusal baskının az olduğu uzun vadeli yatırımlarda sürekli bir işlem yapılmadığı için düşük komisyon vardır. Bu da daha az stresi beraberinde getirir. Uzun vadeli yatırımlar, temel analiz odaklı ve sabırlı yatırımcılar tarafından tercih edilir.

Pratik Adımlar – İlk Hisse Alımı İçin Plan

İlk yatırım planınızı oluşturmak için bir yol haritasına ihtiyacınız varsa işte size uygulamaya geçebileceğiniz bir rota!

1. Aracı kurum, yatırıma başlamadan önce deneme hesap imkânı sunar. Gerçek yatırıma başlamadan önce paranızı riske atmadan demo hesap üzerinden işlem yapabilirsiniz. Demo hesaplar duygusal karar alma alışkanlıklarınızı gözlemlemeye yardımcı olur. Emir türlerini ve platform arayüzünü öğrenme açısından pratik yapmanıza yardımcı olan demo hesaplar, gerçek zamanlı piyasa verileri ile işlem yapabileceğiniz araçlardır.
2. Küçük sermaye ile başlangıç ve işlem planı yapabilirsiniz.
3. Yatırım hesabınızı açıp stratejinizi belirledikten sonra gerçek alım satım işlemlerine geçebilirsiniz. İlk alımınızı küçük miktarlarla yapabilirsiniz. Aldığınız alımı neden aldığınız ve alırken hangi strateji ile hareket ettiğinizi not alabilirsiniz. Plana sadık kalmak ve panik yapmamak önemlidir. Sonuç olumlu da olumsuz da olsa analiz yaparak bir sonraki hamlenizi belirleyebilirsiniz.

Başlangıç Planı Örneği:

5.000 TL’lik bir portföyde 3–4 farklı sektörden hisse seçimi

Yatırım yapmadan önce hedef fiyat, stop-loss (zarar durdur) seviyesi ve yatırım süresi belirleyin

Günlük değil, haftalık veya aylık takip alışkanlığı edinin

Sıkça Sorulan Sorular

Borsaya başlamak için ne kadar sermaye gerekiyor?

Borsaya başlamak için 100 TL ila 500 TL arasındaki düşük tutarları sermaye yapabilirsiniz.

Aracı kurum nasıl seçilir?

Aracı kurumun mobil uygulama performansı yüksek, müşteri hizmetleri kalitesi iyi, kullanıcı dostu arayüzlü, düşük komisyon oranlarına sahip ve Sermaye Piyasası Kurulu onaylı olmasına dikkat edebilirsiniz.

Temel analiz ve teknik analiz nedir?

Temel analiz; uzun vadeli yatırımcıların tercih ettiği, hisse senedi değeri tahmininin yapıldığı bir analiz türüdür. Temel analizde ekonomik göstergeler, sektör durumu ve şirketin mali yapısı baz alınır.

Teknik analiz; al-sat stratejilerinde kullanılan bir analiz türüdür. Kısa vadeli fiyat tahmininin yapıldığı teknik analizde indikatörler, fiyat hareketleri ve grafikler kullanılır.

Kaldıraçlı işlemler riskli midir?

Kaldıraç işlemleri kâr ve zarar potansiyelini artırabileceği için riskli sayılabilir. Yeni başlayan yatırımcılar için önerilmeyen kaldıraçlı işlemleri yapmadan önce demo hesaplarda pratik yapabilirsiniz.

Hisse alımında komisyon maliyetlerini nasıl hesaplarım?

Hisse alım satım işlemlerinde aracı kurum tarafından kesilen komisyon oranları binde 1 ila binde 5 arasında değişebilir.

Örneğin:

1.000 TL’lik alımda, binde 2 komisyon varsa:

1.000 TL x 0.002 = 2 TL komisyon ödersiniz.